कहिले हट्छ क्यालेण्डरबाट एक महिना ?
Published on: Tuesday, January 10, 2012 //
विज्ञान प्रविधि
घडीतिथिअनुसार एक बर्षमा एक महिनानै बढि हुने अबस्था आएपछि सरकारले एउटा बर्षको एक महिना हटाउन थालेको योजना यो साल पनि पुरा नहुने भएको छ ।संस्कृति मन्त्रालयले गठन गरेको पर्व सुधार राष्ट्रिय कार्यदलको प्रतिवेदनअनुसार सरकारले दुई वर्षअघि नै २०६६ सालको चैत महिना हटाएर एकैपटक २०६७ साल शुरु गर्न सिफारिस गरेको थियो । यो सिफारिस सार्वजनिक भए लगत्तै ठूलो खैलाबैला भयो । एक महिना कसरी गायब हुन्छ भनेर सुन्ने छक्क परे । घडीतिथि मिलाएर पात्रो बनाउन ठीक्क परेका ज्योतिषीहरुले बिरोध गरे ।
अव्यवहारिक हुने भएकाले कार्यदलको सिफारिस लागू गर्न हुँदैन भन्ने दबाब बढ्दै गयो । फलस्वरुप सरकारले कार्यदलको सिफारिसअनुसार २०६६ साललाई ११ महिना बनाउने कुरा लागू गरेन । त्यसपछि सरकारले २०६९ सालको चैत महिना वा जेठ महिना हटाएर तिथिमिति मिलाउने योजना बनाएको थियो । तर, नयाँ क्यालेण्डर बन्ने बेला भइसक्दा पनि सरकारले एक महिना हटाउनेबारे कुनै निर्णय नगर्दा यस बर्षपनि सरकारी योजना पुरा नहुने भएको छ ।
‘कुरा त भएको हो, तर सरकारले निर्णय नगरेकाले पुरानै ढंगबाट हुन्छ’ संस्कृति मन्त्रालयका सहप्रवक्ता ऋषिकेश निरौलाले भन्नुभयो -’गृहमन्त्रालयले बिदाको बारेमा अध्ययन गरिरहेको छ, उसले पठाउने बित्तिकै १२ अैं महिना हुने गरी पात्रो बनाउने काम हुन्छ ।’ कतिपयले त अहिलेदेखि नै नयाँ वर्षको पात्रो र क्यालेण्डर बनाउन थालिसकेका छन् । यसरी यसवर्ष पनि कार्यदलको प्रतिवेदन लागू नहुने स्पष्ट भैसकेको छ ।
के थियो कार्यदलको तर्क ?
एकहजार ६ सय ५६ वर्षयता क्यालेन्डरमा परिवर्तन नभएकाले समायोजन गर्न एकैचोटी एक महिना सार्नुपर्ने कार्यदलको प्रस्ताव थियो । कार्यदलका सदस्य सचिव हरिनारायण मल्लका अनुसार २ हजार एकसय ५० वर्षमा ऋतु एकमहिना वर सर्छ । ‘हाम्रा पर्व ऋतुमा आधारित छन्, तर हामी पुरानै मितिअनुसार पर्व मनाइरहेका छौं’ उहाँले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार हरेक दुई हजार एकसय ५० वर्षमा अयन गति अर्थात सूर्यको गति अनुसार निर्णय लिने पद्धति वर सर्ने हुँदा सूर्यको गति अनुसार पञ्चांग मिलाउनुपर्छ । तर एक महिना हटाउँदा पञ्चांग गणनाको क्रम टुट्न जाने र व्यवहारिक रुपमा कठिनाई हुने भन्दै ज्योतिषीहरुले बिरोध गर्दै आएका छन् ।
क्यालेण्डरबाट एक महिना नहटाएमा हामीले मनाउँदै आएका पर्वहरुसमेत अघि सर्दै जाने संस्कृतिबिद्हरुको तर्क छ । अन्य देशमा पनि समय मिलान र दिननै हटाउने जस्ता काम हुने गर्छन् । हालै दक्षिण प्रशान्त टापु टेकेलाउ र सामाओले अष्ट्रेलियासँग समय मिलान गर्न आफ्नो क्यालेण्डरबाट डिसेम्बर ३० तारिखको शुक्रबार हटाएर एकैपटक डिसेम्बर ३१ तारिख बनाएका थिए ।स्रोत:अनलाइन खाबर
